Hiện có trên 20.000 định mức xây dựng do Bộ Xây dựng, các bộ chuyên ngành và UBND các tỉnh công bố. Trước tốc độ phát triển nhanh về khoa học, công nghệ, yêu cầu đổi mới và hội nhập quốc tế ngành Xây dựng, hệ thống định mức công bố đã bộc lộ một số tồn tại.
Tại công trình nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 đang áp dụng đồng thời 2 hệ thống định mức, giá xây dựng do Bộ Xây dựng và Bộ Công Thương ban hành. (Ảnh: Phú Khánh)
Hệ thống định mức và giá xây dựng là những công cụ quan trọng trong quản lý chi phí đầu tư xây dựng, nhằm xác định tổng mức đầu tư, dự toán xây dựng, giá gói thầu, giá hợp đồng và làm căn cứ thanh quyết toán…
Nhưng với hệ thống định mức, giá xây dựng hiện hành, nhiều trường hợp cả nhà thầu lẫn chủ đầu tư đều loay hoay không biết áp dụng định mức, giá xây dựng nào trong thực tiễn sản xuất khi mà định mức, giá xây dựng hoặc lạc hậu, hoặc không phù hợp, thậm chí không có. Câu chuyện ghi nhận từ Tổng Cty Lắp máy Việt Nam (LILAMA) là một ví dụ.
Theo Phó Tổng Giám đốc LILAMA Nguyễn Văn Hùng, đơn vị này đang là tổng thầu xây lắp nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 và là nhà thầu lắp đặt thiết bị nhà máy nhiệt điện Long Phú 1, nhiệt điện Thái Bình 2. Ở cả 3 công trình này, LILAMA đều phải áp dụng các bộ định mức, giá, đơn giá của Nhà nước. Nhưng do các định mức không còn phù hợp khiến nhà thầu gặp vô vàn khó khăn.
Đơn cử, tại nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1, Tổng thầu LILAMA đang phải áp dụng song song 2 bộ định mức. Một bộ định mức do Bộ Xây dựng ban hành với các định mức xây dựng công trình dân dụng, nhà ở, vốn thấp so với tính chất phức tạp của một công trình công nghiệp như nhà máy nhiệt điện.
Một bộ định mức chuyên ngành do Bộ Công Thương ban hành. Bộ định mức này tuy có một số định mức cho các nhà máy nhiệt điện, nhưng không đầy đủ và do ban hành từ lâu nên cũng lỗi thời.
Chính vì vậy, dù áp dụng cả 2 bộ định mức song Tổng thầu LILAMA vẫn gặp nhiều khó khăn trong việc mời các nhà thầu tham gia thi công công trình bởi theo định mức, đơn giá hiện hành thì nhà thầu không đủ chi phí để làm.
Ví dụ, trong lắp đặt kết cấu thép nhà tuabin, định mức của Bộ Xây dựng rất thấp vì chỉ tính định mức lắp đặt kết cấu thép cho các công trình đơn giản như nhà xưởng thông thường, cẩu 30 – 50 tấn có thể đảm nhiệm thi công được.
Nhưng trên thực tế, đây là hạng mục phức tạp, khó thực hiện, nhà thầu phải huy động cẩu 200 – 300 tấn để lắp đặt, chi phí lớn. Nếu áp dụng định mức lắp đặt các nhà tiền chế, các nhà xưởng thông thường vào phần việc nói trên thì chắc chắn nhà thầu bị lỗ.
Tương tự, về giá sơn sử dụng trong nhà máy nhiệt điện là loại sơn đặc thù, có tính chất phức tạp, chống ăn mòn trong điều kiện môi trường rất khắc nghiệt. Để bảo đảm yêu cầu chất lượng của gói thầu, nhà thầu phải mua sơn chuyên dụng của các hãng nổi tiếng trên thế giới. Nhưng giá sơn được tính chỉ là sơn thông thường, không bằng một nửa so với giá sơn thực tế nhà thầu mua.
Cũng theo quy định hiện hành, đơn giá vật liệu phải lấy theo giá công bố ở địa phương. Nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1 được xây dựng trên địa bàn tỉnh Hậu Giang, nhưng Hậu Giang chỉ có chủng loại vật tư, vật liệu rất đơn giản, không có các công trình công nghiệp phức tạp như nhiệt điện, nên không có giá để nhà thầu lấy và áp dụng. Trong trường hợp này, nếu lấy giá của nơi khác thì nhà thầu phải xin cấp thẩm quyền chấp thuận, bổ sung… với các thủ tục rườm rà, mất nhiều thời gian.
Một thực tế đáng tiếc khác là do định mức hiện hành chưa hiện rõ công nghệ, điều kiện thi công nên dẫn đến việc áp dụng tùy tiện và không khuyến khích được việc áp dụng công nghệ tiên tiến nhằm tăng hiệu quả sản xuất.
Ông Hùng dẫn chứng, có trường hợp, nhà thầu áp dụng khoa học công nghệ, cải thiện được năng suất, đem lại giá trị làm lợi ở cả 2 khía cạnh, làm lợi do áp dụng kỹ thuật mới nên có thể rút ngắn được tiến độ, tiết kiệm được chi phí và làm lợi do đưa công trình sớm vào hoạt động.
Nhưng vì có những đầu mục công việc chưa được đề cập trong hệ thống định mức, giá xây dựng nên cả nhà thầu, chủ đầu tư đều lúng túng, không biết áp dụng định mức nào. Chủ đầu tư mặc dù rất muốn hỗ trợ, tháo gỡ vướng mắc cho nhà thầu nhưng cũng không biết áp dụng theo cách nào, phương pháp nào.
Ông Hùng trăn trở: Tại công trình nhà máy nhiệt điện Sông Hậu 1, nhà thầu cùng với các chủ đầu tư đang phải sử dụng các bộ định mức có từ rất lâu, đã lạc hậu. Trong quá trình thực hiện, cả tổng thầu LILAMA lẫn chủ đầu tư cũng cố gắng tìm cách làm sao cho nhà thầu đỡ khó khăn, đỡ thiệt hại nhất có thể.
Tuy nhiên tất cả nỗ lực này đều không thể giải quyết được những khó khăn hiện nay của nhà thầu. Rất nhiều lần trong các cuộc họp của các công trình trọng điểm, LILAMA đã kiến nghị tới các cấp cơ quan có thẩm quyền, đồng thời có văn bản báo cáo Bộ Xây dựng để trong thời gian sớm nhất có thể, xây dựng lại những bộ định mức hoặc có hướng dẫn cụ thể về cách thức, cơ cấu tính giá trong các công trình phải áp dụng phương pháp tính của Nhà nước.
Báo Xây dựng